3 YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CỦA MỖI CÁ NHÂN

3 YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CỦA MỖI CÁ NHÂN

Vào một chiều nắng rất đẹp, nơi quán cà phê ven hồ, một người chị đến gặp tôi nhờ tư vấn với đúng một câu hỏi: “Liên ơi, chị muốn mua nhà, em lên phương án giúp chị nhé?”. Chị 44 tuổi, thu nhập không tệ (lương thực nhận 500 triệu/năm, chưa tính thưởng) nhưng tổng tài sản của chị cũng chỉ ở con số đó. Chị nói muốn mua 1 căn hộ chung cư 2 phòng ngủ. Sau khi cộng trừ nhân chia một hồi các con số tài chính mà chị cung cấp, tôi gửi lại chị câu trả lời và thấy ánh mắt chị có đôi chút ngần ngại. Giờ chị đi vay mua nhà cũng được thôi, nhưng cũng đồng nghĩa với việc chẳng còn khoản phòng thân những lúc ốm đau khi về già; chẳng còn của hồi môn cho con gái đi lấy chồng; chẳng còn kinh tế hỗ trợ con đi học xa nhà hay bố mẹ đã lớn tuổi. Chị chỉ còn vỏn vẹn 10 năm để đi làm, vậy nên với chị, quyết định mua nhà ở thời điểm này như đứng giữa ngã ba đường: chọn ngôi nhà đồng nghĩa với việc từ bỏ mọi thứ còn lại.

Trong Tài chính Cá nhân, khi xem xét giữa các phương án lựa chọn, chi phí cơ hội được tính toán trên các khía cạnh:

💠 𝗔𝗰𝗰𝗼𝘂𝗻𝘁𝗶𝗻𝗴 𝗣𝗿𝗼𝗳𝗶𝘁: Lợi nhuận kế toán tính ra nên là số dương, nếu tính thôi đã thấy lỗ thì đừng làm. Vì luôn tồn tại những rủi ro có thể xảy ra khi triển khai, nên hãy làm chỉ khi mức lợi nhuận đủ để mình chấp nhận những rủi ro đó.

💠 𝗘𝗰𝗼𝗻𝗼𝗺𝗶𝗰 𝗣𝗿𝗼𝗳𝗶𝘁: Ngoài việc chỉ xét phương án mình có, còn phải nhìn ra “nền kinh tế” ngoài kia xem còn có giải pháp nào khác không, hơn thua ra sao. Cách phổ biến nhất thường được chọn làm chuẩn so sánh là phương án “gửi tiết kiệm ngân hàng”: Dù không làm gì, tôi vẫn có tiền và không phát sinh rủi ro, vậy nếu “làm” thì tôi phải được hơn chứ.

Nhưng tại sao nhiều người vẫn lựa chọn những phương án “kém kinh tế” hơn?

Bởi ngoài 2 yếu tố trên, chúng ta còn có 𝗣𝘀𝘆𝗰𝗵𝗶𝗰 𝗣𝗿𝗼𝗳𝗶𝘁, lợi ích về mặt tinh thần. Có thể nhiều người cho rằng Psychic Profit sẽ xuất phát từ khẩu vị rủi ro của từng cá nhân, nếu ai ưa an toàn thì họ sẽ thấy thoải mái hơn, nhận được nhiều lợi ích tinh thần hơn với những phương án có rủi ro thấp và ngược lại. Nhưng tôi nghĩ, 𝗣𝘀𝘆𝗰𝗵𝗶𝗰 𝗣𝗿𝗼𝗳𝗶𝘁 mang ý nghĩa rộng và sâu hơn. Nếu khẩu vị rủi ro cho ta thấy được thái độ của mình trước rủi ro, thì các giá trị về mặt tinh thần đến từ tổng hòa những lý do khởi nguồn và mục tiêu cuối cùng chúng ta muốn đạt được. Thậm chí, 𝗣𝘀𝘆𝗰𝗵𝗶𝗰 𝗣𝗿𝗼𝗳𝗶𝘁 cũng có khả năng khiến ta thay đổi khẩu vị rủi ro nếu nó đủ lớn.

Với chị khách của tôi, ẩn sâu trong quyết định mua nhà của chị còn là “sự tự do” sau cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Nhiều gia đình trẻ lựa chọn vay tiền từ sớm để mua một căn hộ của riêng vợ chồng, đánh đổi 15 năm vào vay nợ, từ bỏ cơ hội làm giàu. Các bạn chấp nhận cũng vì một từ “độc lập”. Những bạn theo đuổi lý tưởng FIRE sẵn sàng sống tiết kiệm, từ bỏ các vị trí cao với thu nhập hấp dẫn cũng vì hai chữ “hạnh phúc”. Tôi tin những giá trị này với mỗi cá nhân đều không thể cân đong đo đếm được bằng tiền. Và cũng không có bất kỳ Robo Advisor hay Machine Learning nào có thể đưa ra quyết định phù hợp nhất nếu thiếu đi sự thấu hiểu giữa con người với con người.

Tuy nhiên, cần nhận ra rằng không phải tâm lý nào cũng tích cực và hướng đến những điều tốt đẹp. Có những thứ mang tính “sĩ diện”, “thể hiện”, “sống ảo”, “ích kỷ” nhiều hơn, tôi gọi đấy là 𝗡𝗲𝗴𝗮𝘁𝗶𝘃𝗲 𝗣𝘀𝘆𝗰𝗵𝗶𝗰 𝗣𝗿𝗼𝗳𝗶𝘁. Vậy nên, với những người làm nghề Tư vấn Tài chính, ngoài việc giúp bạn tính toán accounting và economic profit, chúng tôi còn phải dẫn dắt bạn đi tìm và hướng đến Positive Psychic Profit, bởi điều này mới giúp bạn đi đến hạnh phúc bền vững. Xét cho cùng, mỗi cá thể chúng ta đến từ những hoàn cảnh sống khác nhau, có ràng buộc và trách nhiệm khác nhau. Nhiều khi, không một con số tài chính nào thể hiện được hết. Thế nên, khi đứng trước những lựa chọn hay quyết định của cuộc đời, hãy chắc chắn rằng bạn đã tính toán hết những chi phí cơ hội sẽ phải đánh đổi trong cả quá khứ, hiện tại và tương lai. Hãy dành thời gian lắng nghe bản thân, trau dồi kiến thức, mở rộng tầm nhìn để không bỏ lỡ bất cứ cơ hội tốt nào, hay cảm thấy tiếc nuối nếu lựa chọn đó không như mình kỳ vọng.

—

💹 Trích "Người Trong Muôn Nghề: Ngành Kinh Tế Có Gì? (Tập 2)"

Bộ sách hướng nghiệp toàn diện và cập nhật nhất về ngành Kinh Tế